Onderzoek naar de effecten van hormonale behandeling van genderdysforie
De hormoonbehandeling is een belangrijk onderdeel in de behandeling van genderdysforie. Geslachts- hormonen bepalen niet alleen de uiterlijke lichamelijke kenmerken maar hebben ook invloed op emoties en gevoelens.
Hoewel geslachtshormonen en remmers van geslachtshormonen al enkele decennia in gebruik zijn binnen het transgenderveld, is er nog weinig systematisch onderzoek gedaan naar effecten en bijwerkingen.
Het onderzoek binnen het thema ‘hormonale effecten’ richt zich dan ook met name op de korte en lange termijn effecten van hormoonbehandeling.
Hiervoor lopen in het KZcG een tweetal grote studies:
- de ACOG studie kijkt met name naar lange termijn effecten van alle mensen die in ons centrum zijn behandeld. Daarbij wordt er gekoppeld met ziekteregistraties, zoals PALGA en CBS, zodat naar de incidentie van verscheidene aandoeningen kan worden gekeken. Voor het design van de studie zie het artikel van Wiepjes et al. JSM 2018.
- de ENIGI-ENDO studie kijkt naar relatief korte termijn effecten (tot 3 jaar) van hormonen op tal van lichaamsprocessen en op subjectieve gevoelens. Uitkomstmaten zijn onder andere botdichtheid, lichaamssamenstelling, vetstofwisseling, borstontwikkeling en stemming. Voor het design van de studie, zie het artikel van Dekker et al. JSM 2016. De ENIGI-ENDO wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met centra in Gent, Florence en Oslo.
Beide onderzoeken richten zich zowel op gewenste effecten als op bijwerkingen. De resultaten van het onderzoek worden gebruikt om de hormonale zorg voor transgender patiënten verder te verbeteren. Ook geeft het onderzoek inzicht in het ontstaan van man-vrouw verschillen ten aanzien van ziektes.
Het onderzoek vindt plaats binnen de disciplines psychologie/psychiatrie, (kinder)endocrinologie en gynaecologie.
Belangrijke bevindingen uit het onderzoek tot nu toe:
- De botdichtheid blijft bij de hormonale behandeling van volwassenen op peil en deze behandeling leidt op jongere leeftijd niet tot meer fracturen.
- Hormoontherapie vergroot waarschijnlijk de kans op een meningeoom en prolactinoom in transvrouwen. Omdat het absolute risico nog steeds heel laag is, is het niet nodig om transvrouwen op dit soort goedaardige hersentumoren te screenen.
- Stijging van prolactine tijdens behandeling wordt met name veroorzaakt door gebruik van cyproteron-acetaat als testosteronremmer en verdwijnt na staken hiervan, bijvoorbeeld na de genitale operatie.
Hiernaast loopt in het KZcG momenteel de SHAMVA-TRANS studie. Met deze studie wordt het effect van geslachtshormonen op verschillende soorten lichaamsvet en bloedplaatjes onderzocht
Deelname aan dit onderzoek is mogelijk voor transmannen en transvrouwen die nog moeten starten met de hormoonbehandeling. Van te voren wordt gekeken of iemand geschikt is voor het onderzoek en dient de deelnemer schriftelijk toestemming te geven. Het onderzoek bestaat uit vier of vijf bezoeken aan het ziekenhuis, waarvan er twee extra zijn. De andere bezoeken kunnen worden gecombineerd met reguliere controles. De metingen bestaan uit MRI-scans, extra buisjes bloed en DEXA-scans (botscans).
Het SHAMVA-TRANS team bestaat uit dr. Peter Bisschop, internist-endocrinoloog, drs. Jeske van Diemen, arts-onderzoeker, drs. Moya Schutte, arts-onderzoeker en drs. Marieke Tebbens, arts-onderzoeker.
Mocht u geschikt zijn voor deelname aan dit onderzoek, dan kan de psycholoog u vragen of u benaderd wil worden door het onderzoeksteam. Bij interesse of vragen kunt u mailen naar: shamvatrans@vumc.nl.
Beeldbepalende publicaties
• Wiepjes CM, Nota NM, de Blok CJM, Klaver M, de Vries ALC, Wensing-Kruger SA, de Jongh RT, Bouman MB, Steensma TD, Cohen-Kettenis P, Gooren LJG, Kreukels BPC, den Heijer M. (2018) The Amsterdam Cohort of Gender Dysphoria Study (1972-2015): Trends in Prevalence, Treatment, and Regrets. J Sex Med.,15:582-590.
• Nota NM, Wiepjes CM, de Blok CJM, Gooren LJG, Peerdeman SM, Kreukels BPC, den Heijer M. (2018) The occurrence of benign brain tumours in transgender individuals during cross-sex hormonetreatment. Brain. 141:2047-2054.
• Nota NM, Dekker MJHJ, Klaver M, Wiepjes CM, van Trotsenburg MA, Heijboer AC, den Heijer M. (2017) Prolactin levels during short- and long-term cross-sex hormone treatment: an observational study in transgender persons. Andrologia. 49.e12666.
• den Heijer M, Bakker A, Gooren L. (2017) Long term hormonal treatment for transgender people. BMJ. 30:359.
• Tangpricha V, den Heijer M. (2017) Oestrogen and anti-androgen therapy for transgender women. Lancet Diabetes Endocrinol. 5:291-300.
• Dekker MJ, Wierckx K, Van Caenegem E, Klaver M, Kreukels BP, Elaut E, Fisher AD, van Trotsenburg MA, Schreiner T, den Heijer M, T’Sjoen G. (2016) A European Network for the Investigation of Gender Incongruence: Endocrine Part. J Sex Med.13:994-9.