Hoe train je Covid-zorgondersteuners?

In heel korte tijd zette het speciaal vanwege de coronacrisis opgezette coördinatiepunt  scholing Covid-19 een 'Covid-19 basistraining voor zorgondersteuners' op poten. Bijna 130 polimedewerkers die noodgedwongen thuiszaten of inzetbaar waren werden in één dag vertrouwd gemaakt met zorgondersteunend werk. Zo kwamen extra handen aan het bed beschikbaar voor de zes Covid-19 afdelingen van Amsterdam UMC. Yvette Bomert, projectleider en adviseur bij VUmc Academie, ontwikkelde samen met collega’s van het coördinatiepunt de inhoud van de training.

De tijdsdruk was groot, het onderwerp nieuw... Hoe hebben jullie het voor elkaar gekregen?

Yvette Bomert: 'We hebben van de hoofden van de Covid-19 afdelingen een zeer uitgebreid scholingsverzoek ontvangen. Er stonden veel typisch verpleegkundige taken op, zoals infusen prikken en andere vormen van verpleegkundig technisch handelen. Maar polimedewerkers hebben in de meeste gevallen geen verpleegkundige achtergrond en als ze het wel hebben zijn ze meestal al lang niet meer gewend om aan het bed te staan. Het was dus wel nodig om de verwachtingen van de hoofden goed te managen. Gezien de diversiteit van de groep, met name doktersassistenten en functielaboranten, hebben we als opleiders een voorstel gedaan dat in onze ogen realistisch en haalbaar was en medewerkers goed voorbereidde op hun inzet op de afdelingen. Dat mondde uit in een training van een dag in zorgondersteunende taken. Dan heb je het over dagelijkse levensverrichtingen zoals wassen, mondverzorging, het helpen met eten maar ook het hebben van contact met, en begeleiden van de patiënten.'

Hoe zag zo'n trainingsdag eruit?

'Behalve training in die zorgondersteunende handelingen was er een blokje over vitale parameters, zoals bloeddruk meten en het aflezen van metingen, en uiteraard een deel met informatie over het virus, de symptomen en de verspreiding van de ziekte. Ook kwam een verpleegkundig hoofd samen met een seniorverpleegkundige vertellen hoe het op zo'n Covid-afdeling toegaat en wat je als zorgondersteuner kunt verwachten, zodat ze zich er iets bij kunnen voorstellen. We gaven instructies over handenwassen, het gebruik van mondkapjes en handschoenen en het aantrekken van beschermende kleding. Maar we besteedden ook heel veel aandacht aan de mentale kant: we begonnen de dag met een voorstelrondje waarin deelnemers de ruimte hadden om hun zorgen en angsten te uiten. En we eindigden met een groepsgesprek over vragen als: hoe zorg je voor jezelf en voor elkaar? Wat mag je verwachten aan steun vanuit de afdeling, wat kun je zelf doen en wat kun je betekenen voor collega's? Want heel veel is nieuw en spannend natuurlijk: het werken met deze patiënten, en dan ook nog in beschermende kleding.'

Een grote groep mensen trainen in praktische vaardigheden, terwijl je anderhalve meter afstand van elkaar moet houden. Hoe doe je dat?

'Dat deden we door verspreid over zes dagen steeds twee tot vier kleine parallelle groepen te trainen van maximaal 10 deelnemers, om zo voldoende afstand tussen de deelnemers te kunnen waarborgen. We hebben het heel pragmatisch aangepakt en hebben veel gebruik gemaakt van filmpjes. Bestaand materiaal, maar ook door onszelf ter plekke gemaakt. Voor uitleg over corona hebben we bijvoorbeeld een filmpje gebruikt dat al in het ziekenhuis circuleerde, en een filmpje van NU.nl over wat het virus met je longen doet. En toen het verpleegkundig hoofd en de senior verpleegkundige langskwamen om te vertellen over het werk op de Covid-afdeling, hebben we dat direct gefilmd, zodat we dat op de volgende trainingen konden laten zien. Je kunt immers niet verwachten dat deze drukbezette collega’s steeds beschikbaar zijn.

Voor het aan- en uittrekken van beschermende kleding konden we gebruik maken van een eerder opgenomen simulatietraining door een intensivist. Het lastige was wel dat we zelf maar in beperkte mate konden oefenen met de persoonlijke beschermingsmiddelen omdat deze natuurlijk schaars zijn. We hadden wel handschoenen genoeg, maar het aan- en uittrekken van een disposable of wasbaar schort hebben we voorgedaan met onder andere een wijd vest van een van de deelnemers. Het op de juiste manier gebruiken van het mondkapje wordt op de werkvloer met een collega op de afdeling geoefend.'

Hoe kun je handelingen met patiënten leren als je niet met elkaar kunt oefenen, zoals dat normaalgesproken in opleidingen gebeurt?

'Ja, normaal doe je dat met elkaar. De een gaat in het bed liggen, de ander haalt je eruit, enzovoorts. Maar dat hebben we allemaal gedemonstreerd met een pop. Ook hebben we een fysiotherapeut uitgenodigd die allerlei handige tips kwam geven en handelingen voordeed, zoals hoe je een patiënt verantwoord uit bed haalt en op een stoel kunt helpen. Ook heeft zij tips gegeven om de patiënt goed in bed te positioneren zodat hij of zij comfortabel ligt en goed door kan ademen. Daarnaast heeft zij gedemonstreerd hoe je op de juiste manier moet tillen.'

Maakt het feit dat jullie waren aangewezen op voordoen, in plaats van zelf oefenen, de stap van training naar de praktijk niet te groot?

'In de training kun je medewerkers niet op alles voorbereiden. Bovendien gaan de ontwikkelingen snel en kan het ook verschillen wat per afdeling belangrijk is om te doen en te weten. Het is vooral een taak voor de afdeling om de ondersteuners goed op te vangen , bij te praten en waar nodig nog te oefenen. Dus de collega's zorgen daar ter plekke voor. We noemen dat de 'zachte landing'. Inhoudelijke training is één ding, maar het gaat er ook om dat de ondersteuners zich veilig en zelfverzekerd voelen.'