Wanted!
De grote tekorten aan gekwalificeerd zorgpersoneel zijn in de afgelopen drie jaar alleen maar opgelopen. Wat zijn de barrières bij de oplossing van dit probleem? De grootste winst boek je door behoud van personeel. Dat vraagt om modern werkgeverschap met autonomie, zeggenschap, ruimte voor leiderschap en persoonlijke ontwikkeling voor het zorgpersoneel. Doekle Terpstra, voorzitter Commissie Werken in de zorg, is aan het woord in de special van IO magazine Wanted! over het vinden én behouden van voldoende juiste mensen voor de zorg.
In het najaar sprak ik minister De Jonge over ons laatste en afsluitende advies. Dat ging over modern werkgeverschap. Want dat is volgens ons als Commissie Werken in de Zorg de crux voor het oplossen van het probleem van het personeelstekort. Modern werkgeverschap houdt in dat zorgmedewerkers als professional kunnen werken: met autonomie, zeggenschap, ruimte voor leiderschap en persoonlijke ontwikkeling. Iedereen, alle commissies, instanties, werkgroepen, noem maar op, van de SER tot WRR en RVS, wijst die kant uit. En het blijkt ook uit onderzoek onder zorgmedewerkers die afhaken: de grootste winst die je kunt boeken is behoud van personeel.
"Laat bestuurders samen verantwoordelijkheid nemen om dit vraagstuk op te lossen".
Verantwoordelijkheid nemen
Wij hebben als commissie aangegeven aan welke knop moet worden gedraaid om de verandering die daarvoor nodig is op gang te brengen. Waar het om gaat is een andere manier van besturen. Besturen vanuit een visie op modern werkgeverschap, waarin de professional centraal staat en niet de lijdende partij maar de leidende partij is. Noem dat gerust een paradigmaverandering.
Als je kijkt hoe het vraagstuk tot nu toe binnen de sector is opgepakt, leidt dat immers nergens toe. De zorg lijkt soms wel een verzameling verenigingen van dorpsbelangen. Zet een paar mensen uit de zorg bij elkaar, en je hebt een beroepsgroep. Al die groepen komen op voor hun eigen belangen en vinden ook nog eens gehoor bij 19 politieke partijen. De samenhang ontbreekt. Dat er te weinig IC-verpleegkundigen zijn, weten we nu wel. Maar als je het probleem van het tekort exclusief aanvliegt vanuit deelbelangen span je het paard achter de wagen, dan creëer je op een andere plek weer een nieuw tekort. En dat gebeurt ook als je alleen naar je eigen instelling kijkt. Waar het om gaat is dat bestuurders, vanuit een integraal perspectief, verantwoordelijkheid nemen om dit vraagstuk op te lossen. Dat wil zeggen dat ze zich binnen de keten, dus van ziekenhuis tot en met verpleeghuis en thuiszorg, vanuit die collectiviteit inzetten voor modern werkgeverschap.
Dedicated bestuurders
Daarvoor heb je dedicated bestuurders nodig. Dat klinkt als een open deur, maar de praktijk laat zien dat bestuurders die gepassioneerde rol niet altijd vervullen en dat het probleem al snel wordt neergelegd bij een HR-afdeling. Maar we hebben het hier niet over roostertechnische kwesties en recrutering. Voor een goed HR-beleid is een bestuurlijk fundament nodig. Ja, bestuurders hebben het razend druk, dat zal niemand ontkennen. Maar de vaag is of de juiste prioriteiten worden gelegd. De absolute topprioriteit is het behoud van menselijk kapitaal. Hoe zetten we de zorgprofessional centraal? Dat vraagt om een heldere richtlijn: dít gaan wij doen voor iedereen die betrokken is bij het primaire proces, want daar bevindt zich het potentieel van de organisatie.
Kortere route
De realiteit is dat zorgmedewerkers zich ingekapseld voelen in een starre, bureaucratische, veeleisende werkomgeving. En het zijn niet alleen externe factoren die daar debet aan zijn, ook binnen de zorg zelf is een manier van werken gecultiveerd die demotiverend werkt. Hogere salarissen zijn misschien wel wenselijk, maar vormen niet de oplossing. Uit onderzoek weten we dat mensen uit overtuiging kiezen voor een vak in de zorg. Ze worden goed opgeleid, tot medewerkers die kunnen reflecteren over hun vak en hun rol, maar eenmaal op de werkvloer wordt die reflectiviteit er direct uitgeslagen. De kloof tussen opleiding en werkvloer is ook te groot. Daarom zeggen wij ook: extramuraliseer het onderwijs! Zorg dat studenten zoveel mogelijk kunnen leren in de beroepspraktijk, samen met studenten vanuit alle niveaus van de opleiding. En zorg dat ze les krijgen van docenten die niet alleen voor de klas staan, maar ook deels in de zorg werken. Maak het mogelijk dat studenten flexibel kunnen doorleren, zodat ze hun talenten kunnen ontwikkelen. Nu is de leerweg naar bijvoorbeeld de ic een lange, omdat je er alleen maar kunt komen via de juiste diploma’s. Wie getalenteerd en gemotiveerd is voor dit werk zou er een kortere route moeten zijn.
Strijd om menselijk kapitaal
Het is een complex vraagstuk, dat valt niet te ontkennen, maar als zorginstellingen er geen antwoord op hebben, gaan ze de strijd verliezen. In alle sectoren van de samenleving woedt de strijd om menselijk kapitaal. Dat betekent dat jonge mensen ook andere eisen gaan stellen aan werkgeverschap. Dat ze afhaken, hoe gemotiveerd ze ook waren, en hun heil ergens anders zoeken.
Wij zeggen als commissie: het is duidelijk wat er nodig is om mensen binnenboord te houden. Maar er is inmiddels genoeg papier geproduceerd over dit onderwerp. Nu wordt het tijd om van papier naar de realiteit te gaan.
Lees de special IO magazine Wanted! online of vraag gratis een gedrukt exemplaar aan via io@vumc.nl
IO, voor opleiders in de zorg, december 2021