PROMOTIE: Behandeling op maat voor MS

Natalizumab en ocrelizumab zijn zeer effectieve behandelingen om de ziekteactiviteit bij multiple sclerose (MS) te verminderen. Beide behandelingen worden standaard gegeven volgens een vast schema: natalizumab elke vier weken en ocrelizumab elke zes maanden. Alyssa Toorop heeft in haar promotieonderzoek gekeken naar het op maat geven van deze twee medicijnen. Het blijkt dat bij sommige mensen die natalizumab gebruiken de periode tussen de infusen naar meer dan zes weken kan. Dit scheelt niet alleen veel ziekenhuisbezoeken, maar ook zorgkosten en lijkt minder risico op bijwerkingen te geven. Toorop promoveert op 24 november bij Amsterdam UMC, locatie VUmc.

NEXT-MS studie
Natalizumab remt de ontstekingen in de hersenen en ruggenmerg die kenmerkend zijn bij MS. De standaard behandeling was 300 milligram eens per vier weken. Uit eerder onderzoek van het MS Centrum Amsterdam blijkt dat het merendeel van de gebruikers van natalizumab (85%) nog hoge waarden natalizumab in het bloed heeft na vier weken. In 2020 heeft Alyssa Toorop voor haar promotieonderzoek de NEXT-MS studie opgezet. Tijdens deze studie krijgen mensen met MS die met het middel natalizumab worden behandeld een persoonlijk behandelschema in plaats van het standaard behandelschema. Hierbij wordt op basis van de hoeveelheid medicijn in het bloed gekeken of iemand op het standaard vier-wekenschema blijft, of dat iemand mag verlengen naar meer weken tussen de infusen. Het onderzoek is uitgevoerd in 21 ziekenhuizen in Nederland en er hebben 376 mensen meegedaan aan de studie.

Concentratie natalizumab meten
Uit de NEXT-MS studie blijkt dat behandeling op maat met natalizumab door het meten van de concentratie natalizumab in het bloed even effectief is als de standaard behandeling van elke vier weken. Hierdoor hoeven mensen met MS minder vaak naar het ziekenhuis te komen voor hun behandeling en neemt de kans op bijwerkingen af.

Daarnaast heeft Toorop aangetoond dat de concentratie natalizumab in het bloed ook betrouwbaar gemeten kan worden met een vingerprik die mensen zelf thuis kunnen doen.

B-cellen tellen
Ocrelizumab zorgt voor vermindering van het aantal B-cellen in het bloed. B-cellen produceren bij een ontstekingsreactie antilichamen. Tijdens de coronapandemie kregen mensen met MS, in overleg met hun behandelend neuroloog, een uitgestelde behandeling met ocrelizumab aangeboden als het aantal B-cellen in het bloed nog voldoende laag waren. Door regelmatig de B-cellen in het bloed te meten konden mensen de tijd tussen behandelingen gemiddeld naar 8 maanden verlengen in plaats van de standaard 6 maanden. Er was geen toename van MS ziekteactiviteit op korte termijn.

Samen met het Sanquin Diagnostic Services in Amsterdam zijn er twee metingen ontwikkeld om de concentratie ocrelizumab en antistoffen in het bloed te meten. Toorop zag dat de hoeveelheid ocrelizumab in het bloed samenhing met de hoeveelheid B-cellen in het bloed. Dit betekent dat het meten van de hoeveelheid ocrelizumab ook gebruikt zou kunnen worden om gepersonaliseerde behandeling voor ocrelizumab uit te voeren. Ook kon het meten van de ocrelizumab concentratie voorspellen hoe goed de afweerreactie is na vaccinatie voor het coronavirus.

Twee grote studies
Het werk van Toorop heeft geleid tot meer kennis over gepersonaliseerde behandeling bij MS. Hierdoor zijn we een stap verder bij de implementatie van deze manier van behandelen in de standaard MS-zorg in Nederland. Mede hierdoor zijn inmiddels twee grote vervolg studies gestart . In de SUPERNEXT studie, de volgende fase van de NEXT-MS studie, krijgen alle deelnemers in de gepersonaliseerde groepen een behandelschema van minimaal 6 weken tussen de infusen. Als de natalizumab concentratie nog steeds hoog is (>10 μg/ml) wordt het behandelschema verder uitgesteld.

In 2022 is binnen het MS Centrum Amsterdam de BLOOMS studie gestart. In deze grote landelijke studie worden deelnemers geloot tussen een standaardbehandeling van elke zes maanden een infuus met ocrelizumab of een gepersonaliseerde behandeling op basis van de hoeveelheid B-cellen in het bloed.

De NEXT-MS studie wordt mede mogelijk gemaakt door: Stichting MS Research, Hersenstichting en Innovatiefonds zorgverzekeraars en is in samenwerking met Sanquin Diagnostic Services.
SUPERNEXT wordt mogelijk gemaakt door: TreatMeds
BLOOMS studie wordt mogelijk gemaakt door: ZonMw, TreatMeds