Leren van briljante mislukkingen

Paul Iske is een warm pleitbezorger van mislukkingen. Als CFO (Chief Failure Officer) van het Instituut voor Briljante Mislukkingen* benadrukt hij het belang van experimenteren en het leren van dingen die mis gaan. Hij is een van de hoofdsprekers op het HGZO-congres 2025. In zijn lezing zal hij de congresdeelnemers meenemen langs de zestien patronen van falen, ze uitnodigen hun eigen faalintelligentie te testen in een quiz en een aantal hilarische voorbeelden van briljante mislukkingen geven.

“Wat een briljante mislukking is?”, begint Paul. “Daarvan spreek je als je iets probeert te doen, en het loopt anders dan je gepland of gehoopt had, maar je hebt wél nieuwe inzichten opgedaan. Aangezien ik van huis uit theoretisch fysicus ben, werk ik graag met formules. Ik heb de ‘VIRAL-formule’ bedacht om te beoordelen hoe briljant een mislukking is:

Scoor je hoog op alle factoren, dan is je mislukking briljant en dat betekent een stap vooruit en niet achteruit!”

Stoppen met roken

Paul geeft een voorbeeld: “Tijdens de verdediging van zijn proefschrift kreeg een van mijn PhD-studenten een vraag over onderzoek naar de effectiviteit van een nieuwe methode om te stoppen met roken. Het onderzoek kwam niet van de grond, omdat mensen überhaupt niet aan de nieuwe methode wilden beginnen. Dus kon de oorspronkelijke onderzoeksvraag niet worden beantwoord. Maar toen de onderzoekers de redenen voor de weigering achterhaalden, kregen ze wél nieuwe inzichten in de barrières om te stoppen met roken. En dat was ook een waardevol resultaat.”

“Mensen roepen altijd dat het leerproces het belangrijkste is, maar zitten met de rode pen klaar als het misgaat”

Tweedekansenloket
“Het is zo jammer dat we in onze samenleving niet vaker door een andere bril naar mislukkingen kijken”, vindt Paul. “Neem wetenschappelijke tijdschriften: die publiceren alleen onderzoek als er een doorbraak te melden is. Dat is eigenlijk gek, want het hoort om het onderzoek zelf te gaan. Dáár leer je van. Ook als er dingen mislukt zijn. Bij Amsterdam UMC werkte ik mee aan het opzetten van een ‘tweedekansenloket’ om mislukte projecten een nieuw leven in te blazen, geïnspireerd op het TweedeKansenLoket van het Instituut voor Briljante Mislukkingen. Onder andere het project om preoperatief te screenen op een goede thuissituatie waarin de patiënt kan terugkeren na de operatie, waardoor onnodige ligdagen in het ziekenhuis kunnen worden voorkomen. Dat project was de eerste keer mislukt omdat de intakegesprekken niet goed liepen. Bij de tweede poging is achterhaald waar dat aan lag, en nu is het een groot succes.”

Rode pen
Positief omgaan met mislukkingen is zeker bij opleidingen een lastig vraagstuk. Paul: “Een opleider wil natuurlijk goede resultaten hebben en een student wil snel door kunnen. Maar ook al heb je iets niet gehaald, als de inzet er wél was, mag je daar best waardering voor hebben. Mensen roepen altijd dat het leerproces het belangrijkste is, maar zitten met de rode pen klaar als het misgaat.”

16 faalpatronen
Paul identificeerde een aantal vaste patronen die hij steeds ziet terugkeren bij mislukkingen. Deze zestien ‘faalpatronen’ zal hij tijdens zijn lezing benoemen en uitleggen. “Je kunt bijvoorbeeld vergeten om een belangrijke stakeholder te betrekken bij de ontwikkeling van een concept. Dat noem ik ‘De lege plek aan tafel’. Een ander aspect dat vaak misgaat, is de timing. De wereld is nog niet klaar voor jouw idee, of je bent juist al te laat. In de zorg zie je vaak dat mensen nieuwe technieken direct willen introduceren, maar dat de omgeving er nog niet klaar voor is en in de weerstand gaat. ‘De duiker van Acapulco’ noem ik het patroon dat waarschuwt dat een goede timing cruciaal is.”

Faalintelligentie-quiz
Wanneer je die faalpatronen herkent, kun je onnodige mislukkingen voorkomen en achteraf nuttige lessen uit mislukkingen halen, stelt Paul. Voor het vermogen om te leren van je falen, bedacht hij de term ‘faalintelligentie’. “Tijdens mijn lezing op het HGZO-congres ga ik deelnemers vragen naar eigen briljante mislukkingen en aan het eind aan de hand van een ludiek voorbeeld in een quiz testen of hun faalintelligentie is toegenomen.” Hij voegt er lachend aan toe: “Wees gerust: er is geen fout antwoord mogelijk. Jouw eigen inzicht is altijd goed. Ik hoop iedereen vooral mee te geven hoe ze op een slimme en prettige manier verder kunnen na een mislukking.”