Klinisch Redeneren voor verpleegkundigen: het belang van het totaalplaatje

Klinisch redeneren door verpleegkundigen krijgt in Nederland, en daarbuiten, steeds meer aanzien. De beste manier om verpleegkundigen hierin te scholen en ervoor te zorgen dat in de toekomst íedere verpleegkundige het klinisch redeneren beheerst, is door Amstel Academie en VUmc Academie in vele pilots onderzocht en doorontwikkeld. In de Verpleegkundige Vervolgopleidingen is klinisch redeneren inmiddels een vast onderdeel. De rode draad zelfs. En voor onder meer ziekenhuizen, wijk- en verpleeghuizen verzorgde VUmc Academie maatwerktrajecten. Vanaf dit voorjaar biedt de academie ook vrij toegankelijk open aanbod Klinisch Redeneren voor verpleegkundigen. In drie opeenvolgende modules: Basis, Gevorderden en Time Out-trainer.

Inschatten hoe ziek jouw patiënt is of wordt, zodat je adequate zorg kunt bieden. Door methodisch observeren en analyseren het kernprobleem bepalen, zodat je prioriteiten kunt stellen, vooruit kunt denken en daar je handelingen op kunt afstemmen. Dat is klinisch redeneren in het kort. Goed klinisch redeneren is daarbij ook klinisch leiderschap tonen: verantwoorden waaróm je bepaalde prioritering aanbrengt en interventies inzet én hierover vervolgens goed communiceren.  

Totaalplaatje

Volgens Fred Weiland en Margreet van der Pol, beiden vakdocent Klinisch Redeneren is het totaalplaatje daarbij essentieel. Fred. “Want soms kloppen de parameters los van elkaar misschien wel, maar niet bij elkaar.” Margreet: “Als iemand roept ‘hartfrequentie normaal’, terwijl in die situatie de hartfrequentie juist heel hoog zou moeten zijn, dan is dat in dit plaatje dus juist niet normaal. Dan ga je redeneren: waar kan dat op wijzen? Heb je gegevens die dat verklaren of heb je juist meer gegevens nodig?” In hun lessen is het zien en beoordelen van dat totaalplaatje dan ook een van de belangrijkste aspecten. Naast goed communiceren met de patiënt, de familie, collega’s en artsen.

Drie modules
Voor verpleegkundigen die zich willen bekwamen in het klinisch redeneren of zich hierin verder willen ontwikkelen, biedt VUmc Academie vanaf mei/juni drie opeenvolgende modules. In de Basismodule, voor verpleegkundigen die de systematiek van het klinisch redeneren nog niet eerder in hun basisopleiding hebben gehad, staat de methodiek centraal en wordt deze methodiek vertaald naar patiëntsituaties. In de Gevorderde-module wordt de aanpak omgedraaid en is niet de theorie, maar de patiënt het uitgangspunt. Deelnemers maken zich aan de hand van patiëntsituaties en volgens de ABCDE-methode de zorgthema’s eigen. “Ze redeneren vanuit de casuïstiek naar de benodigde theorie”, legt opleider bij VUmc Academie Angelique Bremer-Cornet uit. “Op die manier beklijft de theorie beter”. Nieuw is ook de leervorm: zelfsturend, de docent als facilitator en gebruik van een steeds uitgebreidere digitale leeromgeving met animaties, flits-colleges, casuïstiek en naslagwerken. Speerpunt is het leren met en van elkaar, ‘samen leren klinisch redeneren’, wat versterkt wordt door de diversiteit van de groepen. Margreet: “Je hebt soms als het ware een heel zorgpad qua variatie in deelnemers in je klas.”

Olievlek
De derde module maakt de leercirkel rond. Deelnemers leren hoe ze middels de Time-Out-methode het klinisch redeneren bedside en met praktijkassessments, aan hun collega’s kunnen overbrengen. “Zodat het zich uiteindelijk als een olievlek verspreidt”, zegt Angelique. Bijzonder aan de Time Out is dat deze methode niet alleen de verticale lijn van de ABCDE volgt, maar ook de dwarsverbanden meeneemt. Fred: “Heb je de parameters in de A en B vastgesteld, dan neem je letterlijk een time-out om ook de horizontale zijstappen en het waarom van de afwijkingen te onderzoeken, zodat je de gemaakte keuzes en prioritering kunt verantwoorden.” Op die manier ontstaat dus weer dat totaalplaatje. Angelique: “De Time Out-methode is een goede aanvulling op de bestaande ABCDE-trainingen en een perfect instrument om op de werkvloer het klinisch redeneren aan anderen te leren en zelf te repeteren.”

Veilig leerklimaat
Bij de vormgeving van de Time Out-trainer-module is ook het domein werkplekleren betrokken. Onder andere in het kader van een veilige leeromgeving op de werkvloer. Hoe neem je bijvoorbeeld weerstand weg bij collega’s. Hoe kom je over? Hoe geef je de ander de ruimte om te leren? Gesprekstechnieken, zelfreflectie en het aanvoelen van de ander komen dan ook zeker aan bod.

Papiaments
Ook Fred en Margreet beamen het belang van een veilig leerklimaat: Fred: “We verlangen veel van de deelnemers; je gaat echt de diepte in. Alleen in een vertrouwde en respectvolle omgeving durft een student het achterste van zijn tong te laten zien.” Fred, die ook lesgeeft op de Antillen, gaat daarbij nog een stapje verder: “Ik ben inmiddels zover dat ik de lessen daar deels in het Papiaments geef.” Dat ook de rol van de docent belangrijk is om het gevoel te geven dat fouten maken mag, bevestigt Margreet: “We zijn niet de alwetende docent, maar één van de groep. Wij willen dat alle deelnemers de kans krijgen het klinisch redeneren eigen te kunnen maken en zich door kunnen ontwikkelen. Met deze training willen we een bijdrage leveren aan de kwaliteit van zorg aan het bed.”

Lees alles over het (her)ontwerpen van scholingen bij VUmc Academie in het nieuwe VUmc Academie magazine “Metamorfose - Perpetuum mobile van leren en ontwikkelen”