Het levenslange risico op MS berekenen

Er zijn al ruim 200 genen bekend die het risico op het krijgen van MS verhogen. Door die factoren op een gewogen manier op te tellen kun je een polygenetische risicoscore (PRS) berekenen. Hoe hoger de PRS, hoe groter de kans om de ziekte te krijgen. In de meeste studies resulteert dat in een relatieve kans en kun je het absolute levenslange risico slechts indirect inschatten. Door gebruik te maken van een uniek cohort konden onderzoekers van het MS Centrum Amsterdam direct het levenslange risico op MS berekenen op basis van de PRS. Dit kan in de toekomst mogelijk van nut zijn als er twijfel is bij het stellen van de diagnose MS. Resultaten zijn onlangs gepubliceerd in het blad Neurology.

Het levenslange risico zegt iets over de kans om ooit gedurende het leven MS te krijgen. Om het genetisch risico te bepalen, berekenden de onderzoekers een zogeheten polygenetische risicoscore (PRS). De PRS wordt vaak gebruikt bij complexe ziektes waarbij meerdere genen een rol spelen bij het ontstaan van de ziekte, zoals bij MS. De PRS combineert de effecten van alle genetische varianten in een score die iets zegt over het genetische risico van een persoon voor het ontwikkelen van een ziekte, waarbij rekening wordt gehouden dat sommige genetische varianten een grotere invloed hebben dan anderen. Vervolgens worden de mensen in groepen ingedeeld op basis van hun genetisch risico, PRS laag (weinig kans om de ziekte te krijgen) tot PRS hoog (veel kans om de ziekte te ontwikkelen).

Risico op MS berekenen
De PRS hebben ze uitgerekend voor een groep mensen die MS hebben gekregen en een groep mensen die het niet hebben en waarvan verwacht wordt, door hun leeftijd, dat ze het ook niet meer gaan krijgen. Als de PRS berekening goed is, verwacht je dat de meeste mensen in de groep met MS een hoge PRS hebben en de meeste mensen in de groep zonder MS een lage PRS.
De mensen waarvan de PRS werd berekend waren 285 deelnemers van het Project Y-onderzoek. Dit zijn mensen met MS die in 1966 in Nederland zijn geboren. Als controle zijn 125 deelnemers zonder MS (geboren 1965-1967 in Nederland) van het Project Y cohort en 142 mensen zonder MS uit het Amsterdam Dementia Cohort, geboren tussen 1963 en 1969 meegenomen.
Voor alle mensen met MS en voor gezonde controles werd een PRS berekend. Vervolgens werden er 10 groepen gecreëerd op basis van de PRS (genetisch risico) van de controles. Omdat MS vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen, werd dit apart gedaan voor mannen en vrouwen.
Omdat de gegevens van (nagenoeg) iedereen die in 1966 is geboren en MS heeft gekregen in project Y verzameld zijn, ontstaat een unieke situatie. Het onderzoek levert geen relatieve risico’s, maar direct bekende echte levenslange risico’s op MS.

Vrouwen hoger risico
De onderzoekers vonden dat slechts een klein percentage (4%) van de vrouwen met MS in de groepen met een lage PRS. Terwijl er veel vrouwen met MS (38% van alle vrouwen met MS) in de hoogste PRS groep zaten. De vrouwen in deze hoogste PRS groep hadden een risico om MS te krijgen van 10,9 op de 1.000 mensen. Het geschatte gemiddelde levenslange risico om MS te ontwikkelen is wereldwijd 5 op de 1.000 voor vrouwen
Hetzelfde contrast gold voor mannen. Mannen in de hoogste PRS groep hadden een levenslang risico om MS te krijgen van 3,4 op de 1.000 mensen. Het geschatte gemiddelde levenslange risico om MS te ontwikkelen is wereldwijd 2 op de 1000 voor mannen.

Zeker geen MS
Deze bevindingen kunnen mogelijk van nut zijn bij het stellen van de diagnose MS: voor patiënten met atypische ziekteverschijnselen kunnen bijvoorbeeld extreem lage of extreem hoge PRS helpen om onderscheid te maken tussen MS en aandoeningen die op MS lijken. Wat vooral geconcludeerd kan worden uit dit onderzoek is dat een lage PRS als een waarschuwingssignaal kan worden beschouwd dat het niet om MS gaat.

Origineel artikel
Association of Polygenic Risk Score With Lifetime Risk of Developing Multiple Sclerosis in a Population-Based Birth-Year Cohort
Floor Loonstra et al.
Neurology, oktober 2024

Project Y is mogelijk gemaakt door financiële bijdragen vanuit de VriendenLoterij, Stichting MS Research, stichting Mission Summit en diverse particuliere giften.