Gebruik Cyproteronacetaat (merknaam Androcur) bij hormonale behandeling
Het geneesmiddel cyproteronacetaat wordt binnen het Kennis- en Zorgcentrum voor Genderdysforie (KZcG) vaak gebruikt als onderdeel van de hormonale behandeling voor transvrouwen. Het middel blokkeert voor een deel de effecten van testosteron in het lichaam en remt ook de productie van testosteron af. Na het ondergaan van een geslachtsaanpassende operatie (vaginaplastiek of orchidectomie) wordt cyproteronacetaat veelal niet meer gebruikt. Buiten het KZcG wordt cyproteronacetaat ook om andere redenen voorgeschreven.
De Nederlandse medicijn autoriteit CBG vermeldt sinds 20 april de volgende waarschuwing op hun website: Patiënten die een hoge dosering (25 mg per dag of meer) cyproteronacetaat gebruiken, hebben een groter risico op het ontstaan van een zeldzaam, meestal goedaardig gezwel in het hersenvlies (een meningeoom). Dit blijkt uit een veiligheidsonderzoek van het Europees medicijnagentschap EMA. Het risico neemt toe bij een hogere dagdosering en een langere behandeltijd. De Nederlandse medicijnautoriteit CBG adviseert zorgverleners daarom het gebruik van hoge doseringen cyproteronacetaat te beperken.1
Het is belangrijk om te vermelden dat de kans dat u een meningeoom ontwikkelt nog steeds heel laag is.2,3 Er is daarom geen reden voor ongerustheid. In het betreffende onderzoek kregen 1 tot 10 patiënten op een totaal van 10.000 personen een meningioom. De mensen die in het veiligheidsonderzoek beschreven zijn gebruikten cyproteronacetaat om verschillende redenen, het onderzoek ging niet specifiek over transvrouwen. De kans op het krijgen van een meningeoom was groter bij langdurig gebruik en een hogere dagdosis.3
Deze bevinden waren niet nieuw voor ons. In 2018 hebben wij een artikel gepubliceerd waarin werd aangetoond dat transvrouwen die langdurig cyproteronacetaat gebruiken een hoger risico hebben op het krijgen van meningeomen.2,5 Volgend hierop hebben wij ons beleid al aangepast en worden transvrouwen met een lagere dosering cyproteronacetaat behandeld dan voorheen en wordt het niet meer langdurig voorgeschreven.
Wij zien dan ook geen reden voor plotselinge ongerustheid en we denken dat het gebruik van een lage dosering cyproteronacetaat voor een beperkte periode veilig is (25 mg en lager voor een periode van 1-2 jaar). Uiteraard zullen we aan de hand van de veiligheidswaarschuwing nagaan of het noodzakelijk is om ons beleid verder aan te passen.
Bent u bij ons onder behandeling en gebruikt u cyproteronacetaat, dan zal bij uw volgende reguliere controle met u besproken worden hoe de behandeling voortgezet kan worden. Mogelijkheden zijn bijvoorbeeld om de dosering te verlagen of om een alternatief medicijn te gaan gebruiken.4 Als u graag eerder overleg hierover wil dan kunt u uw vraag stellen via Mijn Dossier óf u kunt contact opnemen via 020-4440542 om een telefonische afspraak te maken met uw arts. Klachten van een meningeoom kunnen zijn: veranderingen in het gezichtsvermogen, gehoorverlies of oorsuizen, verlies van geur, hoofdpijn die met de tijd verergert, geheugenverlies, epileptische aanvallen of zwakte in armen of benen.1 Neem bij deze klachten contact op met uw behandelend arts en vermeld dat u cyproteronacetaat gebruikt.
Referenties
1. CBG, College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. https://www.cbg-meb.nl/actueel/nieuws/2020/04/20/beperk-het-gebruik-van-hoge-dosering-cyproteronacetaat
2. Nienke M Nota, Chantal M Wiepjes, Christel J M de Blok, Louis J G Gooren, Saskia M Peerdeman, Baudewijntje P C Kreukels, Martin den Heijer, The occurrence of benign brain tumours in transgender individuals during cross-sex hormone treatment, Brain, Volume 141, Issue 7, July 2018, Pages 2047–2054, https://doi.org/10.1093/brain/awy108
3. A. Weill, P. Nguyen, I. Yoldjian, S. Fontanel, S. Froelich, J. Coste, Exposition prolongée à de fortes doses d’acétate de cyprotérone et risque de méningiome chez la femme : une recherche-action de santé publique en France, Revue d'Épidémiologie et de Santé Publique, Volume 68, Supplement 1, 2020, Pages S3-S4, ISSN 0398-7620, https://doi.org/10.1016/j.respe.2020.01.004.
4. Endocrine Treatment of Gender-Dysphoric/Gender-Incongruent Persons: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline. Hembree WC, Cohen-Kettenis PT, Gooren L, Hannema SE, Meyer WJ, Murad MH, Rosenthal SM, Safer JD, Tangpricha V, T'Sjoen GG. J Clin Endocrinol Metab. 2017 Nov 1;102(11):3869-3903. doi: 10.1210/jc.2017-01658. PMID: 28945902
5. https://wetenschap.nu/transvrouwen-hebben-groter-risico-op-goedaardige-hersentumoren/