Frank Snoek krijgt Amerikaanse diabetesprijs: ‘Diabetici moeten dagelijks klussen aan hun lijf’

Accepteren dat je diabetes hebt, en met de ziekte leren leven: dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Frank Snoek, hoogleraar en afdelingshoofd Medische Psychologie van Amsterdam UMC, doet onderzoek naar de soms zeer ingrijpende psychologische gevolgen van de ziekte. Daar krijgt hij vandaag van de American Diabetes Association (ADA) als eerste niet-Amerikaan de Richard R. Rubin Award voor.

Iedereen kan diabetes krijgen. Sommige oorzaken zijn bekend, maar het is lang niet altijd duidelijk hoe diabetes ontstaat. Diabetes heeft een grote impact op zowel de patiënt als zijn omgeving. Veel diabetespatiënten schamen zich voor de ziekte. En het is moeilijk accepteren dat het leven voorgoed anders is. Van de mensen met diabetes heeft zo’n 20% depressieve klachten en de combinatie depressie/diabetes zorgt voor een verminderde kwaliteit van leven, meer diabetescomplicaties en hogere kosten.

Frank Snoek doet al meer dan vijfentwintig jaar onderzoek naar de psychologische aspecten van diabetes en heeft met zijn onderzoeksgroep internationaal bijgedragen aan een beter begrip van de ziektelast en hij zoekt mogelijkheden patiënten met diabetes te ondersteunen. Hij ziet onderzoek als aanjager van goede patiëntenzorg. “Zo zijn er in mijn ogen twee manieren van hulp: direct en indirect. Een voorbeeld van directe hulp is een gesprek tussen patiënt en psycholoog. Elkaar zien en spreken, de patiënt kan zijn verhaal kwijt en vertelt waar hij of zij mee worstelt. Het dilemma is echter dat er niet voldoende psychologen zijn om elke patiënt regelmatig op die manier te helpen. Daarom willen we ook indirecte hulp te ontwikkelen waar patiënten baat bij hebben zonder dat ze fysiek tegenover een psycholoog zitten. Zoals de zelfhulpapp MyDiaMate.”

MyDiaMate is bedoeld om de emotionele veerkracht van diabetespatiënten te vergroten. Snoek: “Diabetespatiënten voelen zich vaak schuldig over ‘misstappen’ zoals het in één keer leegeten van een zak drop. Dat doet iedereen wel eens, maar bij een diabetespatiënt kan dat grote gevolgen hebben. Deze app bevat veel concrete én evidence based tips en tricks. Zowel over medische als psychologische aspecten van diabetes.” Patiënten zijn door Snoek heel bewust betrokken bij de ontwikkeling van de app, hen wordt continue gevraagd wat ze goed vinden, wat ze nog missen of vinden dat beter kan. Zo’n 50 patiënten testen de app, die dit najaar op de markt moet komen. “Zorgvuldigheid staat voorop, ik wil iets goeds aanbieden, een app die mensen echt helpt zich beter te voelen ondanks hun diabetes.”

Snoek zegt per toeval bij diabetes terecht te zijn gekomen. Er was geen familielid of vriend met de ziekte. “Ik studeerde klinische psychologie aan de UvA en een docent vroeg me mee te helpen met een project over diabetes. Ik was meteen gegrepen door het veelzijdige en interessante ziektebeeld, en het gegeven dat je patiënten op veel manieren kan helpen. Diabetici moeten dagelijks klussen aan hun lijf, de zorg omvat zoveel meer dan ’s ochtends een tabletje innemen. De patiënt is meerdere keren bewust bezig met de ziekte: het meten van de bloedsuikerspiegel, het nemen van medicatie die daarop is afgestemd, het goed opletten op wat je eet, oppassen met alcohol en voldoende bewegen. Het is nogal wat om continu rekening mee te moeten houden. Ik vind het dan ook niet vreemd dat er in het hoofd van de patiënt ook van alles gebeurt. ”

In nauwe samenwerking met het diabetescentrum van Amsterdam UMC heeft Snoek zich in 2010 sterk gemaakt voor een gespecialiseerde polikliniek Diabetes Mentaal. Hier hebben patiënten toegang tot een uitgebreid behandelaanbod als het gaat om psychologische problemen. “Eerst was er alleen plek voor patiënten van Amsterdam UMC, locatie VUmc. Nu is de kliniek ook open voor patiënten uit andere ziekenhuizen. Medische psychologie is een ondersteunende discipline in een ziekenhuis maar Snoek ziet dat er steeds meer aandacht voor is. “Tegenwoordig is er een multidisciplinaire spreekuur voor patiënten waarbij een psycholoog als vanzelfsprekend bij betrokken is. Het welbevinden van de patiënt vormt een vast onderdeel van de controles. Daar ben ik trots op. Het is zo belangrijk voor mensen om naast een medische controle te kunnen praten over hoe ze hun ziekte ervaren. En dat betekent lang niet altijd dat ze ook hulp nodig hebben, want dat wordt door medisch specialisten nog wel eens gevreesd. Alleen al dat mensen zich gehoord voelen helpt enorm”, is de overtuiging van Snoek.

De Richard R. Rubin Award wordt uitgereikt tijdens het jaarlijkse ADA Congres in San Francisco. Snoek geeft er de lezing #diabetespsychologymatters over het belang van psychologisch onderzoek bij mensen met diabetes. De American Diabetes Association is de grootste diabetesorganisatie ter wereld. “Natuurlijk is het leuk om zo’n belangrijke prijs te krijgen, en ik hoop vooral dat het zorgt voor meer aandacht voor de impact van diabetes op iemands leven. Want gezien de grootte van het probleem -er zijn wereldwijd 440 miljoen mensen met diabetes- zou er best wat meer aandacht voor mogen zijn”, vindt Snoek, “het spreekt kennelijk niet enorm tot de verbeelding.”