Wat kan het verleden ons vertellen over het heden? Onze huidige medische wetenschap is ontstaan uit een eeuwenlang knippen en plakken, insert en delete van medische praktijken en wetenschappelijke ideeën. Dit werk werd gedaan door dokters, andere medical practitioners en onderzoekers, maar stond natuurlijk niet los van zaken die speelden in de maatschappij en de wereld. Voor wie er oog voor heeft zit onze geneeskunde nog vol met verwijzingen naar het verleden.
Medical History
In drie uur kijken we in deze workshop achtereenvolgens naar: 1: Medische praktijken uit het verleden (18e eeuw) 2: Historische medische en wetenschappelijke ideeën (theorieën) 3: Voorbeelden van de wisselwerking tussen geneeskunde en maatschappij/wereld
Inhoud Deel 1: Hoviuskast – medische praktijken achter een 18e-eeuwse kast met botten
Jacob Hovius was een 18e-eeuwse doctor die beenderen met allerlei aandoeningen verzamelde. In 1773 schonk hij zijn verzameling aan het Amsterdamse chirurgijnsgilde. Daarna werd de verzameling uitgebreid door de hoogleraar anatomie en chirurgie Andreas Bonn. In 1781 schreef hij een catalogus van de collectie. De catalogus is recent vertaald uit het latijn, en biedt voor artsen van diverse specialismen een interessant inkijkje in de 18e-eeuwse genees- en heelkunde. Trepanaties, blaassteen operaties ‘in twee reizen’, complexe beenbreuken, bottumoren, aneurysmata, geslachtsziekten, andere infectieziekten en vitamine deficiënties zijn een aantal voorbeelden.
Tijdens dit eerste onderdeel zullen een aantal bijzondere gevallen worden bekeken en besproken. Deze bespreking is om meerdere redenen relevant: allereerst zijn het bijzondere ziektegeschiedenissen, die in veel gevallen niet meer voorkomen of in ieder geval niet in zulke vergevorderde staat. Daarnaast zal de bestudering van de collectie door de diverse specialisten tijdens het onderwijs zonder twijfel ook tot nieuwe inzichten leiden over de pathogenese van de aangehaalde ziektegevallen.
Inhoud Deel 2: Van humorenleer tot Darwin - wetenschappelijke ideeën uit het verleden en hun doorwerking in het hedendaagse geneeskunde
Vaak wordt het heden geprojecteerd op het verleden en wordt het verleden daarmee gezien als een imperfecte voorloper van dat heden. Vanuit een dergelijk perspectief is het vaak onbegrijpelijk waarom medici of wetenschappers vroeger volhardden in bepaalde praktijken en theorieën.
In dit tweede deel zullen o.a. de volgende vragen aan bod komen: Waarom was de humorenleer zo lang bepalend binnen de geneeskunde? Wat waren miasma’s en waarom heeft het geloof erin in een aantal gevallen goede gevolgen gehad? Waarom wees de beroemde Duitse patholoog Virchow bacteriën als oorzaak van ziekten af, geloofde Willem Vrolik niet in evolutie en duurde het bijna 50 jaar voordat Harvey’s ontdekking van de bloedsomloop werd geaccepteerd?
Aan de hand van een aantal sleutelstukken uit de collectie van museum Vrolik, zal een aantal inmiddels ‘verworpen’ historische medische en wetenschappelijke theorieën worden besproken. Hierbij wordt gepoogd begrip te krijgen voor de aanhang van die historische theorieën en praktijken, en getoond dat elementen ervan vaak nog tot vandaag de dag worden toegepast.
Inhoud Deel 3: De maatschappelijke dimensie - de schaduwkanten van de wetenschappelijke geneeskunde
De natuuronderzoekers uit de 17e en 18e eeuw waren overwegend mannen die geneeskunde hadden gestudeerd. Hun vermogen om de ene ziekte van de andere te onderscheiden maakte ze ook geschikt om mensen te herkennen en in te delen, naast planten en dieren. Zo ontstond in de 18e eeuw het idee van het bestaan van mensenrassen. In het midden van de 19e eeuw kwam de wetenschappelijke geneeskunde op. Chemie, fysiologie en microscopie moesten aan de basis staan van geneeskunde. Hierbij werd gebruik gemaakt van een kwantificerende en objectiverende onderzoeksstijl. Deze wetenschappelijke geneeskunde heeft ons veel successen opgeleverd. En dat niet alleen: allerlei onderzoek naar mensenrassen, reductionistische psychiatrie, psychologie en criminologie, het sociaal darwinisme en eugenetica uit de periode 1850-1950 zijn in zekere mate geworteld in het rotsvaste vertrouwen in methoden en praktijken van de biologie en wetenschappelijke geneeskunde. Daarnaast speelden maatschappelijke, politieke en koloniale elementen hierbij een centrale rol.
In dit derde onderdeel zullen de minder mooie kanten van de medische wetenschap worden belicht. Ten gunste van het onderzoek, ideologie en macht verloor men de medemens en patiënt uit het oog.
Doelgroep
De cursus is geschikt voor alle aiossen.
Cursusduur en opzet
De cursus bestaat uit drie bijeenkomsten. Deelname aan alle dagdelen is verplicht. Het is niet mogelijk om dagdelen afzonderlijk te volgen.
Evaluatie en kwaliteitsborging
Docenten
Laurens de Rooy , Medisch en Wetenschappelijke Historicus - gespecialiseer in de geschiedenis van anatomie, zoologie en antropologie, Conservator en Directeur van Museum Vrolik
Data trainingen 2024
12 dec 2024 10:00 -14:00
Data trainingen 2025
Locatie
Museum Vrolik / AMC
Kosten
Inschrijven
Via de button 'inschrijven' kun je je inschrijven. Na afronding van je inschrijving ontvang je per mail een bevestiging van je inschrijving van noreply@parthen.nl Ca.2 weken voor de cursus ontvang je de nodige inhoudelijke informatie en instructie voor deelname.
Afmelden voor een cursus en annuleringskosten
Na inschrijving voor een cursus geldt de volgende regeling: neem bij verhindering per mail contact op met doo@amsterdamumc.nl. Bij annulering tot 30 dagen voor aanvang van de cursus worden geen kosten in rekening gebracht. Bij annuleringen op kortere termijn (< 30 dagen) wordt € 750 in rekening gebracht bij jouw afdeling. Je kunt in dat geval wel je inschrijving kosteloos overdragen aan iemand anders mits je dat direct doorgeeft. De annuleringsregeling geldt ook in geval van ziekte. Bij ‘no show’ (afwezigheid zonder bericht) wordt te allen tijde de volledige cursusprijs in rekening gebracht bij de afdeling waar je werkzaam bent. Bij onvoldoende deelnemers wordt de cursus uiterlijk 4 weken voor de geplande datum door ons geannuleerd. NB bij annuleren binnen 30 dagen voor aanvang en ‘no show’ wordt de opleider geïnformeerd.
Organisatie en inlichtingen