Toekomstbestendig opleiden voor de zorg

The next level


Het lijkt simpel: los het enorme personeelstekort in de zorg op door meer mensen op te leiden. Maar dat is niet genoeg. De zorgverlener van de toekomst moet worden voorbereid op een rol die anders is dan nu. En op een vak dat een beroep doet op nieuwe kennis en vaardigheden. Hoe gaan we dat doen?

Het verhaal is bekend. De zorg kreunt onder een enorm tekort aan personeel. De cijfers kruipen ophoog. Binnen enkele jaren dreigt een tekort van 100.000 tot 125.000 mensen. De begin vorig jaar door de minister ingestelde commissie Werken in de zorg, kon het in haar eind 2018 uitgebrachte eerste verslag niet pregnanter verwoorden: straks moet 1 op de 4 mensen zorgverlener zijn, willen patiënten de zorg krijgen die nodig is. Wanneer dat 'straks' precies is staat er niet bij, maar de urgentie is duidelijk. Die is hier en nu.  

Vergiet

Vooral aan gespecialiseerde verpleegkundigen is groot gebrek. Afdelingen spoedeisende hulp moeten sluiten, operatiekamers en ic's worden op non-actief gezet. Op afdelingen die wel functioneren is het tekort permanent voelbaar. Kinderoncoloog-hematoloog Marrie Bruin van het Prinses Máxima Centrum: 'De oncologieverpleegkundige is een onmisbare schakel. Zij of hij is deskundig en kent de patiënt en diens familie, is het aanspreekpunt en zorgt voor continuïteit. Dat zijn heel belangrijke zaken die de zorg voor onze patiënten absoluut beter maken. Bij tekorten moeten de kinderoncologen deze taken overnemen maar die hebben daar eigenlijk onvoldoende tijd voor.' Personeelstekort heeft zo z'n weerslag op het hele team. Uit een enquête die de Beroepsvereniging van Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) vorig jaar hield onder ruim 2500 leden, bleek dat meer dan 90% kampt met de gevolgen van tekorten, zoals inzet van onbekwaam personeel en bezorgdheid over patiëntveiligheid. Onderzoek van de Leidse Universiteit uit 2017, laat zien dat een derde van de SEH-medewerkers voldoet aan de kenmerken van burn-out. Er is dan ook veel verloop. De Commissie Werken in de zorg signaleert dat in 2017 bijna 20% van de medewerkers in de zorg hun baan opzegde. Daarmee is de zorg, ondanks de weer toenemende instroom, volgens de commissie 'een vergiet'. Opmerkelijk voor een vak waarvoor de meeste mensen toch kiezen uit betrokkenheid.

Verandering is de enige constante

In deze setting moeten extra veel verpleegkundigen en artsen worden opgeleid. Nog afgezien van het probleem dat op de werkvloer vaak de menskracht ontbreekt voor begeleiding is ook de vraag: waartoe? Want de praktijk van de zorg zal over twintig jaar niet meer hetzelfde zijn als nu. 'Verandering is de enige constante', om met filosoof Yuval Noah Harari te spreken, met name door toenemende verwevenheid van arbeid en technologie. Ook de zorgpraktijk zal de daardoor ingrijpend veranderen. En door demografische veranderingen, onder meer de dubbele vergrijzing (meer ouderen en een hogere levensverwachting), ontstaan nieuwe accenten in de vraag. Ontwikkelingen die een beroep doen op andere kennis - zoals over palliatieve zorg - en vaardigheden, zoals over weg kunnen met zorgtechnologie en het begeleiden van patiënten op afstand. Het houdt ook in dat zorgverleners deel uitmaken van een team dat niet meer alleen bestaat uit professionals, maar ook uit mantelzorgers en robotica en waarin 'shared governance' in toenemende mate de norm is.

Lees 4 voorbeelden van beter leren in het magazine IO, voor opleiders in de zorg. Je kan je ook kosteloos aanmelden voor een abonnement. Stuur dan een mail naar io@vumc.nl